Troć jeziorowa Salmo trutta morpha lacustris należy do rodziny łososiowatych. Jest to ryba dwuśrodowiskowa, ponieważ jej cykl życiowy związany jest ze środowiskiem jeziorowym (okres żywienia) i z rzeką (okres tarła i młodzieńczego rozwoju). Populacja tego gatunku w jeziorze Wdzydze jest autochtoniczna, gdyż wykształciła się wskutek izolacji geograficznej związanej z ostatnim zlodowaceniem. Jezioro Wdzydze jest jednym z nielicznych siedlisk troci jeziorowej w Polsce. Tarliska troci znajdują się powyżej jeziora, w rzece Wdzie i jej lewobrzeżnym dopływie – Trzebiosze.
Troć jeziorowa rozpoczyna tarło w połowie września lub października, gdy temperatura wody w rzece spada do 6oC i trwać może do listopada, a nawet grudnia. Na podstawie bieżących danych Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego oraz wieloletnich badań prowadzonych przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie, można stwierdzić, że od lat 90 na terenie Parku liczba gniazd sukcesywnie wzrasta. Powodem wzrostu gniazd może być poprawa jakości wody w rzekach na skutek ograniczenia ilości ścieków wpływających do Wdy i Trzebiochy (budowa oczyszczalni ścieków w Lipuszu). Nie bez znaczenia była też renaturyzacja koryta rzeki Wdy i Trzebiochy przeprowadzona w latach 1993 – 94 przez Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie. Celem renaturyzacji było odtworzenie naturalnego biegu rzeki poprzez usunięcie płotków faszynowych oraz utworzenie niewielkich zapór w postaci zwalonych pni drzew. Zmiany te spowodowały urozmaicenie biegu rzeki, a w konsekwencji stworzenie dogodniejszych warunków do reprodukcji troci jeziorowej.
Do poprawy warunków rozrodu troci przyczyniły się również działania Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego takie jak: obsadzenie brzegów Wdy olszą czarną w celu zapewnienia odpowiedniego zacienienia (2003, 2006 oraz w 2017 i 2020 oraz budowa przepławki – obejścia dla ryb w miejscowości Grzybowski Młyn (2009). O skuteczności działania przepławki świadczą odłowione tarlaki (osobniki zdolne do rozrodu) powyżej budowli przez Zakłady Rybackie „Wdzydze”.
Obok wyżej wymienionych czynników, w celu ochrony troci jeziorowej planuje się utworzenie na terenie Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego rezerwatu krajobrazowo – faunistycznego. Projektowany rezerwat obejmować będzie dolinę rzeki Wdy i Trzebiochy.
Z obserwacji pracowników Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego oraz strażników Państwowej oraz Społecznej Straży wynika, że w ostatnim czasie nasila się działalność kłusownicza. W związku z tym trwają intensywne działania pracowników Wdzydzkiego Parku oraz Straży Rybackiej zmierzające do ustalenia i ujęcia sprawców kłusujących na tarliskach troci jeziorowej. W ostatnim czasie ujęto i ukarano wysoką karą finansową sprawców. Ujęcie kolejnych przestępców jest zapewne tylko kwestią czasu.
